Category Archives: English Articles

The Right to Life

(Amrit Pal Singh ‘Amrit’)

Article 3
Everyone has the right to life, liberty and security of person.
(The Universal Declaration of Human Rights adopted by the United Nations)

In October, 1983, terrorists killed 6 Hindu bus passengers near Dhilwan, in Punjab, India. On July 08, 1987, Terrorists traveling in a car and a jeep stopped a bus on a bridge near the town of Fatehabad in Hissar district, Haryana and opened fire on the passengers about 11 P.M., killing 30 Hindus. They then stopped another bus coming towards the scene and fired at the passengers on that bus as well, killing four Hindus. Just one night before, on July 07, 1987, terrorists forced a crowded bus off a highway and opened fire with submachine guns, killing 38 Hindu passengers.

There were many more incidents of killings of Hindus during that period in and around Punjab, India.

In all these incidents, people were killed only because they were Hindus. Being Hindu was their only crime in the eyes of terrorists.

From October 31 to November 7, 1984, in many cities in India, such as Delhi Gurgaon, Kanpur, Bokaro, and Indore etc. thousands of Sikhs were killed following the assassination of Prime Minister Indira Gandhi by her Sikh bodyguards.

On the evening of 20 March 2000, 15–17 terrorists entered the village of Chattisinghpora, located in Anantnag district in the state of Jammu and Kashmir. They ordered all of the Sikh males to assemble at the village Gurdwara, and systematically shot and killed 34 of them.

The only crime of people killed was being Sikhs.

After the fall of Saddam Hussein in Iraq, hundreds of gay men (and a few women as well) died in targeted killings. (http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-19557895). Being homosexuals was their only crime they were punished for.

On 25 January 1998, 23 Kashmiri Pundits living in the village of Wandhama, in Jammu and Kashmir were killed by terrorists. They were killed, only because they were Kashmiri Pundits (Hindu Brahmans).

How can one forget the biggest crime against humanity in modern times, that is to say genocide of Jews (Holocaust) during World War 2? (http://en.wikipedia.org/wiki/The_Holocaust). Millions of Jews were massacred only because they were Jews.

These are only handful examples. Millions of innocent people were killed, though they were absolutely innocent.

Such killings are against the basic right to life. We are born free and we all want to live. This is our right. And this right cannot be denied by any one.

Not only that we have the right to life, we have the right to enjoy all liberties described in the Universal Declaration of Human Rights as well. Every person has the right of security, with the intention that no one could deprive him/her of the right of life and liberty.

Everyone Has All the Rights and Freedom

(Amrit Pal Singh ‘Amrit’)

Article 2

Everyone is entitled to all the rights and freedoms set forth in this Declaration, without distinction of any kind, such as race, colour, sex, language, religion, political or other opinion, national or social origin, property, birth or other status.

Furthermore, no distinction shall be made on the basis of the political, jurisdictional or international status of the country or territory to which a person belongs, whether it be independent, trust, non-self-governing or under any other limitation of sovereignty.

The Universal Declaration of Human Rights adopted by the United Nations On December 10, 1948 has explained all the rights and freedom in its 30 points.

One and all on this planet is given the right to the entire these rights, without distinction of race, colour, sex, language, religion, political or other opinion, national or social origin, property, birth or other status.

The term ‘race’ has been translated as ‘Jaati’ (जाति) in Hindi translation provided by the United Nations. The term ‘Jaati’ is often translated as ‘Caste’ in English language. The word ‘Jaati’ is more relevant than the word ‘race’ in Indian context, where the government gives special rights to people belonging to particular castes.

If any government gives special treatment to a few groups of people belonging to particular castes, tribes, race, colour, sex, language, religion, political or other opinion, nation or social origin, property, birth or other status, it clearly means that such government is discriminating against people of other castes, tribes, race, colour, sex, language, religion etc. If such things happen, it is a clear case of human rights violation.

For instance, in India, there are many seats reserved for scheduled castes and tribes for Parliament and State Assemblies. When a seat is reserved for a scheduled caste in a constituency, people belonging to non-scheduled castes are deprived of their right to contest election. Similarly, if any constituency is reserved for scheduled tribes, people belonging to non-scheduled tribes have no right to contest election. If we go by words and spirit of the Universal Declaration of Human Rights, such reservation is a breach of human rights.

There is reservation in educational institutions, jobs, and promotion in jobs as well. (For details, please go to: http://en.wikipedia.org/wiki/Reservation_in_India). Reservation system in political field is in practice in a few other countries as well. (For details, please go to: http://en.wikipedia.org/wiki/Reserved_political_positions)

Furthermore, Not all countries or territories are sovereign states. A few countries are under some limitation of autonomy. A few are occupied by other sovereign states.

A person could be a citizen of a sovereign state or non-self-governing territory. He could be living in an occupied land. Everyone is entitled to all the rights and freedoms set forth in the Universal Declaration of Human Rights, without distinction of the political, jurisdictional or international status of the country or territory to which s/he belongs, whether it is independent, trust, non-self-governing or under any other limitation of sovereignty.

In simple language, everyone is entitled to all the rights and freedoms, despite a different sex, a different skin colour, speaking a different language, thinking different things, believing in another religion, owning more or less property, being born in another social group, coming from another country, It also makes no difference whether the country you live in is independent or not.

Equal Rights for Human Beings

(Amrit Pal Singh ‘Amrit’)

The Article 1 of the Universal Declaration of Human Rights says:

All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.

Plain language version: When children are born, they are free and each should be treated in the same way. They have reason and conscience and should act towards one another in a friendly manner.

Born Free

The God (My atheist brothers would prefer the word ‘nature’ instead) has created every person free. It means every person has personal rights or liberty, as one who is not in slavery or confinement.

Equal Rights

There are many basic human rights. Every human being is entitled to all the rights, without distinction of race, colour, sex, language, religion, social origin, or other status. When we say every human being is equal in rights, it simply means that every person has every right what anyone else enjoys. A person or a group of persons could not be allowed to enjoy certain privileges. Privileges enjoyed by a certain caste or group enabling them to do whatever they like result in social unrest in the long run.

Equal In Dignity

Dignity is state of being worthy of esteem or respect. Dignity means that a human being has an inborn right to be valued and get fair treatment. Dignity also has expressive meanings relating to human worth. Every person has been created by the God equal in dignity.

Endowed With Reason

Human beings are endowed with reason. They have the capacity for logical, rational, and investigative thinking.

Conscience

Conscience is the sense of right and wrong that governs a person’s thoughts and actions. Humans are bestowed with conscience as well. They know what is wrong and what is right.

It means that as a human being, everyone is capable to understand that stealing is wrong. It means that everyone understands that providing someone with food is right.

These points (of reason and conscience) in the Article 1 of Universal Declaration of Human Rights are very important. If someone steals something, he cannot say that imprisonment as an act of punishment to him is contrary to his basic right of freedom (because he is born free). A criminal must understand that he can be punished for his crimes. Also, he cannot argue that he did not know that stealing is bad. As a human being, because he is gifted with reason and conscience, he naturally knows what is right and wrong.

Spirit of brotherhood

Humans are born free. They are equal. They are equal in rights. They are equal in dignity. Because they are blessed with reason and conscience, they must know that other people have same rights as well. Rights of other people should also be protected. All are equal means all belong to one race, that is to say humanity. We all belong to one family. Thus, the Article 1 of the Universal Declaration of Human Rights expects that everyone ‘should act towards one another in a spirit of brotherhood’.

Harnaksh Syndrome

(Amrit Pal Singh ‘Amrit’)

According to Bhagwat Puran and Vishnu Puran, Prahlad was son of Harnikshipu, and Harnikshipu was a real brother of Harnaksh. Alternatively, Guru Amardas Ji, Guru Ramdas Ji, Bhagat Kabir Ji, and Bhagat Namdev Ji in Sri Guru Granth Sahib and Bhai Gurdas Ji in his‘Vaars’ mentioned that Prahlad was son of Harnaksh.

Nevertheless, it does not matter in any way whether his name was Hrinikshipu or Harnaksh; the story is same in these two versions.

Well, I would prefer the name ‘Harnaksh’ for Prahlad’s father.

Harnaksh was a king in ancient times. Ancient history tells us that he was a mighty ruler. He defeated many kings and spread his kingdom by force. It is said that he defeated even Indra, the king of gods.

Political power or royal power is a big deceiver. Guru Nanak Dev Ji said:

ਮਃ ੧ ॥ ਰਾਜੁ ਮਾਲੁ ਰੂਪੁ ਜਾਤਿ ਜੋਬਨੁ ਪੰਜੇ ਠਗ ॥ ਏਨੀ ਠਗੀਂ ਜਗੁ ਠਗਿਆ ਕਿਨੈ ਨ ਰਖੀ ਲਜ ॥

Royal power, wealth, beauty, social status and youth are the five deceivers. These deceivers have deceived the world; no one’s honor has been spared. (Guru Nanak Dev Ji ,Sri Guru Granth Sahib).

Harnaksh was not an exception. Royal power deceived him also.

He was a king, a political leader. Now, he wanted to be a religious figure as well. He wanted to be worshipped by everybody. He got the idea into his head that he himself was the God. He ordered all people to worship him.

On The Name Of Religion

I support freedom of faith. I believe that everyone has the right to preach his religious views. But, there is difference between ‘preaching’ and ‘imposing’. Harnaksh first preached and then started to impose his ideas by force, by use of violence. He followed simple rule, “follow me or face death”. …This is what I call ‘Harnaksh syndrome’.

Who on earth is not afraid of death? Everyone wants to live; and stay alive for long time. No one wants to pass away.

People started worshipping King Harnaksh. Harnaksh did not deserve to be worshipped. People were worshipping him, only because they were afraid. No one raised his voice against Harnaksh. His ministers, teachers in his kingdom and ordinary people started to say what he liked to hear. He became even more arrogant.

However, the opposition came from his own son. Prahlad was his youngest son. He was about 5 years old. Maharishi Narad, a well-known sage taught him the true worship. Prahlad started worshipping the God Almighty.

Prahlad was sent to school to learn worldly education. His teachers, Shand and Amark tried their best to convince Prahlad that Harnaksh was the God Almighty. Despite their efforts, Prahlad continued singing the Glory of real God.

As it was not enough, Prahlad led other students to worship the Real God. His peaceful manners and thoughts of divine happiness appealed other students. All of them started worshipping God.

Prahlad was summoned to the court of his father, King Harnaksh.

Prahlad tried to convince his father that God reveals Himself to all who devoted to Him. He told that the Supreme Lord is present everywhere.

Harnaksh ordered his assistants to kill Prahlad. They tried different means but they could not kill Prahlad by throwing him beneath the feet of big elephants, throwing him among huge snakes, employing destructive spells, hurling him from the top of a hill, starving him, exposing him to severe cold, winds, fire and water, or throwing heavy stones to crush him.

Raged in anger, Harnaksh took up his sword, got up from his throne, and struck his fist against a pillar with great irritation.

Then from within the pillar came a deafening sound, which had never before been heard. To prove that the Supreme Lord is present everywhere, even within the pillar of an assembly hall, wonderful form of the Lord, Narsingh, which could not be established to be either a man or a lion, emerged from the pillar. The Lord came into sight in His wonderful form in the assembly hall.

Lord Narsingh

Lord Narsingh placed Harnaksh on His lap, supporting him with His thighs, and in the doorway of the assembly hall the Lord very easily tore Harnaksh to pieces with the nails of His hand.

Prahlad was appointed the king. He ruled wisely and well ever after.

I sometime think that there must have been so many Harnakshs in this world in previous times. Many more will come in future as well. After gaining political as well as other powers, they will put in force their artificial ‘religion’. People with ‘Harnaksh Syndrome’ will use violent behavior to spread their religion in future as well.

Harnaksh syndrome is a mental disease, in which the patient uses religion and violence as means to get political power. Terrorism becomes his religion. By force he robs people, and declares that it was the order of the God. He destroys businesses and trades, and says I did so because the God asked me to do so. He commits every kind of sins, even rapes and killings, and then uses his invented ‘religion’ to hide his misdeeds. For him, religion is not a way to realise the God, but an outfit to hide his evil actions. He believes that by using the name of religion, he can easily fool ordinary people.

Calling their followers ‘believers’, declaring non-followers ‘infidels’, using violence to silence dissidents, killing non-followers, and claiming that it is ordered by the God; all these symptoms point toward only one disease, that is to say ‘Harnaksh syndrome’.

History repeats itself. Harnaksh was born and then destroyed. Those who come into power by violence are removed by violence. If any Harnaksh imposes his artificial religion by force, it will be destroyed by force, sooner or later.

Religion And Spirituality

(Amrit Pal Singh ‘Amrit’)

Religion is a particular system of faith and worship. It is a collection of beliefs and cultural systems. Religion is the opposite of atheism.

There are many personality cults in this world. Cult’s system of belief is treated as infallible truth by cult members. When the number of followers increases to a big level, the cult starts treating itself as a religion.

Spirituality on the other hand is the search for the sacred. It is the internal experience of an individual.

Religion can be viewed mainly as a social phenomenon, though we cannot ignore its political aspect as well. The spirituality can be understood on an individual level.

On The Name Of Religion

In the past, it was believed that the words ‘religious’ and ‘spiritual’ are synonymous. These words were often used to describe various aspects of religion. However, the word spiritual has in our time come to be associated with the private sphere of thought and Godly experience while the word religious came to be connected with the public sphere of membership in a religious institution with official set of guidelines or code of conduct.

Religion is to follow a spiritual leader, a prophet or Guru, whose teachings are written in a book. A prophet says there is God; and the follower believes that there is God. The follower believes so because the prophet he follows says so. The follower has no personal experience of the God; still he believes that there is God. This is a religious person.

It is possible to experience the God Almighty. This is the mystic experience. When such an experience takes place, the person starts believing in God. He believes in the God, because he has experienced the God. He believes so because he has now personal experience. This is merely a spiritual person.

There are more or less 4,000 religions in the world. The greater part of people in this world follows one of these religions. Majority of people who are followers of any religion are not spiritual persons. It simply means that they have no personal experience of the God. They believe that God exists, just because their religion says so.

A person can be religious as well as spiritual at the same time. It means that spirituality can be sought through traditional organized religions. It means that religion can show the way to attain spirituality.

On the other hand, it is potential that a person is spiritual, but not religious. It simply means that such a person does not follow a specific religion, but he has the mystical experience of the Beloved God. Many people identify themselves as ‘spiritual but not religious’ (SBNR). They have chosen a life stance of spirituality that rejects traditional religion as the one and only means of furthering spiritual development.

Here are three examples to explain my points:

(1) A teacher says that there is an XYZ city. His student believes his teacher. Because his teacher says there is an XYZ city, the student starts believing the existence of XYZ city. He has not visited the city. He believes that such city exists because of his faith on his teacher. His teacher’s statement can be true. His teacher’s statement can be false. The student believes him without any doubt. This is merely a religious person.

(2) A teacher tells about the existence of XYZ city. The student goes there and finds himself the city. This is a spiritual person who is religious also.

(3) A person by chance reached the XYZ city and came to know about it. This is a spiritual person.

Thus, there is difference between merely a religious person and a spiritual person.

‘A Threat’ Is A Weapon Of Terrorism

(Amrit Pal Singh ‘Amrit’)

Targeting civilians is a distinctive characteristic of terrorism. However, so far as the issue of ‘threat’ is concerned, I would like to make a point. The purpose of a threat is ‘to terrorize’; and ‘to terrorize’ is terrorism.

Terrorism is an evil ideology, which uses ‘terror’ as a resource to get hold of its goal. A terrorist can spread ‘terror’ with or without using weapons. Ordinary civilians can be terrorized merely by rumors too. And, ‘a threat’ is even more serious ‘weapon’

A terrorist can commit a terrorist activity by using ‘a threat’ only. Suppose, a terrorist aboard an aero plane has an apple wrapped in a piece of cloth. It is not a bomb, just an apple. He issues ‘a threat’ and says, “I have a bomb wrapped in a piece of this cloth.” And then he tries to hijack the aero plane. In this case, the terrorist has no weapon in his possession, but he uses ‘a threat’ to commit an act of terrorism.

Making threats to spread terror, to provide funds to terrorists, to give weapons to terrorists, and to provide a terrorist with any kind of help should also be considered a part of ‘wider’ definition of terrorism. Even if we believe that ‘a threat’ is not ‘terrorism’, we have to accept that ‘a threat’ can be used as a weapon of terrorism.

Four Features of Terrorist Organizations

(Amrit Pal Singh ‘Amrit’)

There is no universally accepted definition of terrorism. The UN Member States still have no agreed-upon definition of terrorism. For political reasons, one state’s ‘terrorist’ is considered a ‘freedom fighter’ by another state. This disagreement on such a grave issue is a main hindrance to effective international counter-terrorism actions.

An unbeaten international counter-terrorism action can be taken only when majority of countries are agreed upon a universally accepted definition of terrorism. If there is violence in any country, there are a few countries supporting the government of that country, and a few countries supporting rebel militant-groups. It means that for a few countries, the government of that country is terrorizing its own people and for others it is the rebel group which is a terrorist outfit.

While different governments for various political reasons are busy debating the definition of terrorism, thousands of innocent people are constantly being killed by various terrorist-groups in different parts of the world.

For most of people, terrorist activities include threatening, conspiring or attempting to commit acts of violence (with or without the use of any weapon) on any person or community, in the pursuit of goals that are generally political, religious, ethnic, or ideological. Such acts of violence include killing of people; to hijack airplanes, boats, buses or other vehicles; to destroy buildings and business etc.

Terrorism has four characteristic features: (1) the threat or use of violence; (2) a political/religious/ethnic/ideological objective; the wish to change the status quo; (3) the aim to spread fear by committing spectacular public acts; (4) the planned targeting of civilians.

If we identify terrorism by these four distinctive features, we can with no trouble reach the conclusion which organizations are terrorist outfits. A person could be a freedom-fighter (of his country) and a terrorist at the same time. It simply means he is trying to get freedom by the means of terrorism. It is good to be a freedom fighter, but it is very bad to be a terrorist. A freedom fighter militant attacks armed men of the system. On the other hand, a terrorist attacks even unarmed innocent civilians as well. To fight for freedom is everybody’s right, but using terrorism to achieve any goal is evil.

If above mentioned four characteristic features are found in any organization, it should be declared a terrorist group.

Should We Remain Spectators?

(Amrit Pal Singh ‘Amrit’)

When I read articles and comments by people on different websites, I realise that such people can be divided in two different categories. One category can be labeled as ‘Spectators’, and the other ‘Activists’.

A ‘spectator’ is a person, who does nothing else, just watches a game, show, or incident etc. A spectator is an observer. He or she goes to an assembly or gathering to observe and report but not to take part in its activities. He or she just sees what is happening. He or she does not try to change the situation. He or she does nothing to make things better.

On the other hand, an ‘activist’ is a person, who advocates or opposes a cause or issue vigorously, especially a social or a political cause. It means an activist is not merely a spectator, but he or she tries to make things better. Thus, activism is a principle or practice of forceful action or involvement as a means of achieving social, political or other goals, sometimes by demonstrations, protests, and even by writings etc.

I generally use the internet for news. I want to know what is happening around the world. I read news and come to know that innocent people are being brutally murdered, raped, plundered, and displaced from their homes. I often see pictures and videos that show miseries of ordinary people.

I have been watching what is going on around the world. However, should I remain purely a spectator? Should I turn blind eye to abuses made by any government or any rebel group?

Our next generations certainly will ask us what we did to stop extremism. They will ask us what we did to make things better. It is not good to be just a spectator.

It is time to be an activist. People around us are innocent. They do not know why terrorism, extremism is there around the world. It is time to create awareness among the masses.

If we remain inactive, we will have to witness our own destruction.

Thus, we have no other option. We have to pressurize our respective governments to take strong steps against terrorism and extremism. We have to raise our voices on every forum.

We can no longer be merely a spectator. We should come together to be activists… Let us try to make things better, by creating awareness among ordinary people, by demonstrations, protests, and even by writings etc.

ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਾਰ ਲਉ

(ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ’)

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ‘ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ’ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਕਈ ਸੱਜਣ ਇਹ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ‘ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ’ ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ।

‘ਰਹਿਤਨਾਮਾ ਭਾਈ ਚਉਪਾ ਸਿੰਘ’ ਵਿੱਚ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਸਹਜਧਾਰੀ’ ਕਈ ਵਾਰ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਹਜਧਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਕੋਈ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵੀਨ ਪਰੰਪਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਹਿਜੇ-ਸਹਿਜੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਮਾਰਗ ਵੱਲ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਆਪਣੇ ਗ੍ਰੰਥ ‘ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼’ ਵਿੱਚ ‘ਸਹਜਧਾਰੀ’ ਲਫ਼ਜ਼ ਬਾਰੇ ‘ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦੁਰ’ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ: – “ਸਹਜਧਾਰੀ: ਵਿ-ਸਹਜ (ਗਯਾਨ) ਧਾਰਣ ਵਾਲਾ, ਵਿਚਾਰਵਾਨ । ੨. ਸੁਖਾਲੀ ਧਾਰਣਾ ਵਾਲਾ, ਸੌਖੀ ਰੀਤਿ ਅੰਗੀਕਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ । ੩. ਸੰਗਯਾ । ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਗ, ਜੋ ਖੰਡੇ ਦਾ ਅਮ੍ਰਿਤ ਪਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਕੱਛ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਨਹੀਂ ਰਖਦਾ, ਪਰ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਬਿਨਾ ਆਪਣਾ ਹੋਰ ਧਰਮਪੁਸਤਕ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ’। (‘ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼’, ਪੰਨਾ ੧੩੭, ਐਡੀਸ਼ਨ ੧੯੮੧, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ)। ਉਸੇ ਪੰਨੇ ਉੱਤੇ ਦਿੱਤੇ ਫ਼ੁਟ-ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ, “ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਸਹਜਧਾਰੀ ਬਹੁਤ ਗਿਨਤੀ ਦੇ ਹਨ. ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਸਹਜਧਾਰੀ ਵਡੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੱਧਾਵਾਨ ਹਨ. ਜੋ ਸਿੰਘ, ਸਹਜਧਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ ਵੇਖਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਿੱਖਧਰਮ ਤੋਂ ਅਞਾਣ ਹਨ.”

ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ।

ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉੱਠਿਆ ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਵਾਦ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੇਡ ਹੀ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਅਖੌਤੀ ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਸਥਾ ਰਾਹੀਂ ਕੁੱਝ ਪਤਿਤ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ‘ਸਹਿਜਧਾਰੀ’ ਦੀ ਪਦਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਪਦੇ ਹਨ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ ਇਸ ਅਖੌਤੀ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਸਥਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹਨ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਹਨ । ਅਜਿਹਾ ਕੇਵਲ ਸਿੰਧੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਹੀ ਹਨ ।

ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰੇ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਖਤਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ । ਜਦੋਂ ਜਾਣ-ਪਹਿਚਾਣ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਦੀ ਰੀਤੀ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਪਰ, ਉਹ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ‘ਸਹਿਜਧਾਰੀ’ ਲਫ਼ਜ਼ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹੀ ਸੀ ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਹੀ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਸਨ ।

ਆਹਿਸਤਾ-ਆਹਿਸਤਾ ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਬੀਬੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਜਾ ਕੇ ਕੀਰਤਨ ਵੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ । ਉਸ ਦੀ ਹੌਂਸਲਾ ਅਫ਼ਜ਼ਾਈ ਲਈ ਅਸੀਂ ਵੀ ਇੱਕ ਗੁਰਮਤਿ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ।

ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਬੀਬੀ ਦਾ ਸਨਮਾਨ

ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਵੀਚਾਰ ਆਇਆ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਹੋਰ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਉਣ । ਅੱਜ ਤਾਂ ਸਥਿੱਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਗੁਰਮਤਿ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਜਿੰਨੀ-ਕੁ ਸੇਵਾ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਰਹੇ, ਅਸੀਂ ਉਹ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਾਸਤੇ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਸੀਂ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ।

ਫਿਰ ਇੰਝ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮੈਂਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਲੱਗਦੀ ਇੱਕ ਬੀਬੀ ਦੇ ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਜਾਣਾ ਪਿਆ । ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਸਹੇਲੀ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਵਾਈ, ਜੋ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਉਹ ਕੁੜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਖਤਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਮੈਂਨੂੰ ਆਖਣ ਲੱਗੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਸਹੇਲੀ ‘ਸਰਦਾਰਨੀ’ ਹੈ । ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸਰਦਾਰਨੀ ਕਿਵੇਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਜਵਾਬ ਮਿਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਮੰਨਦੀ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪੁੱਛਿਆ, ਤਾਂ ਨਾਮ ਆਮ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਬੀਬੀਆਂ ਵਾਲਾ ਹੀ ਸੀ । ਭਾਵ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ‘ਕੌਰ’ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ । ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੀ, ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ‘ਸਿੰਘ’ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ।

ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ, “ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਦੀ ਰਸਮ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?”

ਉਹ ਬੀਬੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ, “ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਲਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।”

ਫਿਰ ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ, “ਨਵੇਂ ਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਨਾਮ ਕਿਵੇਂ ਰੱਖਦੇ ਹੋ?”

ਉਹ ਬੋਲੀ, “ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਵਾਕ ਲੈ ਕੇ ਵਾਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।”

ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪੇਕੇ ਅਤੇ ਸਹੁਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਰੀਤੀਆਂ ਉਹ ਹੀ ਹਨ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਮ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨੂੰ ਹੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ । ਮੈਂਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਬੀਬੀ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ‘ਸਹਿਜਧਾਰੀ’ ਲਫ਼ਜ਼ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਹ ‘ਸਹਿਜਧਾਰੀ’ ਲਫ਼ਜ਼ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹੀ ਜਾਪੀ ।

ਜਦੋਂ ਹੋਰ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸੈਂਕੜੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਹੀ ਹਨ, ਪਰ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ।

ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਦੇ ਯਮੁਨਾਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਛਛਰੌਲੀ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ, ਜੋ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਹੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੱਗਭੱਗ ਇਹੀ ਸਥਿੱਤੀ ਹੈ ।

ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਭਾਣਜੀ ਛਛਰੌਲੀ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹਿੰਦੂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਮੈਂਨੂੰ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੀਆਂ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਕੁੱਝ ਖ਼ਾਸ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਭੁਲਾਈ ਬੈਠੀ ਹਨ ।

ਬਹੁਤ ਵੀਚਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਇਸ ਨਤੀਜੇ ‘ਤੇ ਪੁੱਜਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਚੇਚੇ ਯਤਨ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਅਵੇਸਲੇ ਹੋ ਗਏ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ।

ਨਿਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕੇ, ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਾਂਗਾ । ਹੋਰ ਗੁਰਸਿੱਖ ਸੱਜਣਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਇਹ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਏ ।

ਗ਼ੁਲਾਮ ਪ੍ਰਥਾ

(ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ’)

ਗ਼ੁਲਾਮੀ (ਗ਼ੁਲਾਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਰੀਤ) ਇੱਕ ਸੱਚਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੈ ।

ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਇੱਕ ਸਿਸਟਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਕੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਤੇ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੋ ਜਾਣ ਦਾ ਜਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਨਖਾਹ ਜਾਂ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਮੰਗਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਦੀ ਮੰਡੀ (ਪੇਂਟਿੰਗ)

ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪਕੜ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਹੱਕਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਿਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਿੱਛਲੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਪ੍ਰਥਾ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਕੈਦ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਘਰੇਲੂ ਨੌਕਰ, ਬਾਲ-ਫ਼ੌਜੀ, ਬੱਚੇ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਨਕਲੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜਿੱਥੇ ਮਗਰੋਂ ਗੋਦ ਲਏ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਵੱਜੋਂ ਹੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਲਏ ਗਏ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਇਵਜ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਕਰਜ਼ਾ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਅਜਿਹੀ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤਕ ਪੁੱਜਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਉਤਾਰੇ । ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰ ਬਣਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੂਪ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਜਾਂ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕੰਮ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਵਾਉਣਾ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਅੱਡਰੇ-ਅੱਡਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਨੌਕਰਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਵਾਏ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਹੈ ।

ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਕਈ ਵਾਰੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜੰਗਾਂ-ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਲੜਾਕਿਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਬਾਲ-ਸਿਪਾਹੀ ਵੀ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੀ ਹਨ ।

ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਹੈ । ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗ਼ੁਲਾਮ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਕਈ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਲੜਕੇ ਜਾਂ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਿਰਦਈ ਸ਼ਾਰੀਰਿਕ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਤਕ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਾਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੀ । ਸ਼ਾਰੀਰਿਕ ਸਜ਼ਾ, ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਕਤਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਨੌਜਵਾਨ ਲੋਕ, ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਆਪਣੀ ਇਸ ਤਕਦੀਰ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹੇ ਵਿਆਹ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਆਹ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮਰਦਾਂ, ਔਰਤਾਂ, ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਇਆ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ਰੇਆਮ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਚਿਆ ।

ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਦੀ ਮੰਡੀ (ਪੇਂਟਿੰਗ)

ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਤਕ ਵੀ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕਾਮ-ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।

ਦਸੰਬਰ ੧੦, ੧੯੪੮ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਆਲਮੀ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ । ਇਹ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਪਹਿਲੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੂਲ ਹੱਕ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਅੱਜ ਤਕ ਇੱਕ ਜ਼ਿੰਦਾ ਤੇ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਦਸਤਾਵੇਜ ਹੈ ।

ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਆਲਮੀ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦੀ ੬੦ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ (ਦਸੰਬਰ ੧੦, ੨੦੦੮) ਮੌਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਵਲਡ ਡੋਟ ਕੋਮ ਨੇ ਆਲਮੀ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਸੀ

ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਆਲਮੀ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦੇ ਆਰਟੀਕਲ ੪ ਅਨੁਸਾਰ: –

ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਜਾਂ ਦਾਸ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਏਗਾ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਦਾ ਵਾਪਾਰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ, ਕਰਨ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ ।

ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਬਾਲ-ਸਿਪਾਹੀ, ਜਬਰਨ ਮਜਦੂਰੀ, ਜਬਰਨ ਵਿਆਹ, ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਨਕਲੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਤੇ ਜੰਗਾਂ ਤੇ ਦੰਗਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਮ-ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣਾ ਇਹ ਸਭ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਹਨ ।

ਵਿਅਕਤੀ, ਸਮੂਹ, ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਗਠਨ ਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀ ਇਸ ਬੁਰੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋਣ, ਉਹ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਹੋਰਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਮਗਰੀ